Τα εκατομμύρια «απασχολήσιμοι» πληρώνουν την κρίση

Του ΤΑΚΗ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΥ

Η χρηματοπιστωτική κρίση -συχνό φαινόμενο στο καπιταλιστικό σύστημα της οικονομίας της αγοράς- έχει μετατραπεί τον τελευταίο καιρό σε μια πολύ βαθειά παγκόσμια ύφεση, που ήδη παίρνει τις διαστάσεις πρωτόγνωρης κρίσης στην πραγματική οικονομία, η οποία, όπως ακόμη και Βρετανοί υπουργοί/οικονομολόγοι ομολογούν, είναι η χειρότερη της τελευταίας εκατονταετίας, με τους αντικτύπους της οποίας θα ζούμε ακόμη και το 2025!i
Ετσι, το κρίσιμο πρόβλημα σήμερα αφορά τα εκατομμύρια ανθρώπων σε όλο τον κόσμο, τα θύματα του συστήματος, που ξαφνικά κηρύσσονται «απασχολήσιμοι».
Εκείνο όμως που παραλείπεται από τις σχετικές αναλύσεις είναι ότι το σημερινό πρόβλημα απασχόλησης αλλά και η κρίση γενικότερα έχουν πολύ διαφορετικά χαρακτηριστικά από αυτά της δεκαετίας του 1930, εφόσον τόσο οι αντικειμενικές όσο και οι υποκειμενικές συνθήκες είναι επίσης διαφορετικές.
Οσον αφορά τις αντικειμενικές συνθήκες, η κρίση σήμερα δεν είνα μια κλασική κρίση του παρελθόντος, όταν το έθνος-κράτος αποτελούσε τη βάση του κεφαλαίου - πράγμα που οδήγησε και σε δύο παγκοσμίους πολέμους για το μοίρασμα των αγορών μεταξύ τους. Το θεμελιακό χαρακτηριστικό της σημερινής κρίσης είναι ο παγκόσμιος χαρακτήρας της, που δεν είναι, όπως στον Μεσοπόλεμο, απλώς αντανάκλαση της κρίσης σε κάποιες κύριες καπιταλιστικές οικονομίες (Αμερική, Βρετανία, Γερμανία κ.λπ.), αλλά αποτελεί οργανικό και αναπόσπαστο τμήμα της ίδιας της γένεσης και εξέλιξής της. Στην πραγματικότητα, αυτό που εμπλέκεται είναι το άνοιγμα και η απελευθέρωση όλων των αγορών, δηλαδή αυτή η ίδια η ουσία της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης. Στον βαθμό, επομένως, που μια χώρα είναι ενσωματωμένη στη διεθνοποιημένη οικονομία της αγοράς, π.χ. μέσω της Ε.Ε., τόσο η κρίση γενικά όσο και η ανεργία και η υποαπασχόληση ειδικότερα είναι συστημικά φαινόμενα, που απορρέουν από αυτή την ίδια την ενσωμάτωση.
Οσον αφορά τις υποκειμενικές συνθήκες, ενώ στον Μεσοπόλεμο υπήρχε ένα μαζικό αντισυστημικό λαϊκό κίνημα που εμπνεόταν από σοσιαλιστικές, ελευθεριακές και αυτόνομες-δημοκρατικές αρχές, η σημερινή κρίση ήδη εξαπλώνεται ραγδαία σε κάθε γωνιά της Γης, με πλήρη απουσία ενός αντιστοίχου αντισυστημικού κινήματος. Απουσία που κάθε άλλο, βέβαια, παρά καλύπτουν η διεθνής ρεφορμιστική Αριστερά των «κινημάτων και της Οικολογίας», που αγωνίζεται για δικαιώματα και βελτιώσεις του υπάρχοντος συστήματος, το σχεδόν ανύπαρκτο Παγκόσμιο Κοινωνικό Φόρουμ και οι «κινήσεις για την κοινωνία πολιτών». Σήμερα, δηλαδή, παρατηρείται η θεμελιακή αντίφαση ότι, ενώ οι αντικειμενικές συνθήκες σύντομα μπορεί να είναι πολύ χειρότερες από αυτές της δεκαετίας του 1930, οι υποκειμενικές συνθήκες για συστημική αλλαγή είναι επίσης πολύ χειρότερες από τότε για μια σειρά ιστορικών λόγων, με κυριότερο ανάμεσά τους την αποτυχία του σοσιαλιστικού κρατισμού, όχι μόνο με τη μορφή του «υπαρκτού σοσιαλισμού» στην Ανατολή αλλά και με τη μορφή της σοσιαλδημοκρατίας στη Δύση, που σήμερα έχει προσχωρήσει παντού στον σοσιαλφιλελευθερισμό και στην πλήρη ενσωμάτωση στο σύστημα. Η αποτυχία αυτή έχει οδηγήσει στη μοιρολατρική αποδοχή του υπάρχοντος συστήματος (δεν μιλώ βέβαια για τους «βολεμένους») επειδή υπάρχει!
Η πρακτική συνέπεια αυτής της αντίφασης είναι ότι οι μεν αντισυστημικές τάσεις μέσα στο λαϊκό κίνημα σήμερα εκδηλώνονται μέσα από αυθόρμητες και εύκολα καταπνίξιμες από το σύστημα εξεγέρσεις, σαν αυτές που ήδη άρχισαν να ξεσπούν στην Ευρώπη με προπομπό τα δικά μας Δεκεμβριανά, οι δε ανήκοντες σε ρεφορμιστικές τάσεις μόλις τώρα άρχισαν να αντιλαμβάνονται, με την ανεργία και την υποαπασχόληση να δίνει τέλος στη νιρβάνα του καταναλωτισμού τους, την πρακτική σημασία της διεθνοποιημένης οικονομίας της αγορά. Ετσι, κάποιοι από αυτούς τώρα μόλις συνειδητοποιούν τον πραγματικό ρόλο τον σοσιαλφιλελευθερισμού και της Ε.Ε., με άδηλες προβλέψεις για το πού θα στραφεί στο μέλλον η οργή τους. Οι τάσεις, πάντως, είναι ανησυχητικές για τις ελίτ, όπως μόλις φάνηκε στη Βρετανία όπου, για πρώτη φορά μετά τη δεκαετία του 1970, ξέσπασε ένα νέο κύμα «ανεπίσημων» εργατικών απεργιών «από τα κάτω», το οποίο ξεπερνώντας τις ενσωματωμένες ηγεσίες των συνδικάτων (στην Ελλάδα οι ηγεσίες αυτές συνήθως συνταξιοδοτούνται από τη Βουλή ως επαγγελματίες πολιτικοί!) συγκλόνισε την πολιτική και οικονομική ελίτ.
Η αφορμή ήταν το γεγονός ότι σήμερα η Ε.Ε. και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, εφαρμόζοντας τη βασική αρχή της σημερινής παγκοσμιοποίησης των ελαστικών αγορών εργασίας και των «προσωρινών μορφών απασχόλησης», δίνουν το δικαίωμα σε πολυεθνικές να κάνουν επενδύσεις σε μια χώρα, κουβαλώντας όμως εργατικό δυναμικό απ' όπου το βρίσκουν φθηνότερο μέσα στην Ε.Ε., και μη δίνοντας συνακόλουθα τη δυνατότητα στους ντόπιους ούτε καν να ζητήσουν δουλειά στον ίδιο τον τόπο τους! Με την ανεργία σήμερα στη Βρετανία να φουντώνει, το ποτήρι αναπόφευκτα ξεχείλισε και οι Αγγλοι εργάτες κατέβηκαν στους δρόμους, χρησιμοποιώντας (ειρωνικά) το σύνθημα που λανσάρισε ο απατεώνας αρχηγός του Εργατικού κόμματος Γκόρντον Μπράουν «οι βρετανικές δουλειές στους Βρετανούς εργάτες». Μολονότι τα ελεγχόμενα από την ελίτ ΜΜΕ προσπάθησαν να διαστρεβλώσουν το κίνημα αυτό ως εθνικιστικό και στρεφόμενο κατά των ξένων εργατών, σε μια προφανή προσπάθεια να στρέψουν το ένα τμήμα της εργατικής τάξης κατά του άλλου, στην πραγματικότητα, όπως δήλωσε στέλεχος των κινητοποιήσεων, η απεργιακή κινητοποίηση «δεν έχει σχέση με τη ράτσα ή τη μετανάστευση, αλλά με την τάξη». Σωστά, επομένως, έγκυρος αναλυτής του «Γκάρντιαν» συμπέρανε: «Αυτή είναι μια μάχη για δουλειές σε μια ύφεση που γίνεται όλο πια βαθειά, αλλά και μια αντεπίθεση ενάντια στο απορρυθμισμένο, ισοπεδωτικό προς τα κάτω, νεοφιλελεύθερο μοντέλο που υποστηρίζει το «νέο» Εργατικό κόμμα»ii (όπως αντίστοιχα το «νέο» ΠΑΣΟΚ στα παρ' ημίν).
Φυσικά, δεν λείπουν σήμερα και οι εργαζόμενοι στην Ε.Ε. που παρασύρονται από λαϊκιστές πολιτικάντηδες και στρέφονται κατά των ξένων εργατών, νόμιμων ή παράνομων, που οι ίδιες ελίτ εισήγαγαν μαζικά τα τελευταία χρόνια για να εκμεταλλευτούν το φθηνό κόστος εργασίας τους (αν δεν μπορούσαν να μεταφέρουν τις επιχειρήσεις τους στην Κίνα ή την Ινδία για να το απολαμβάνουν άμεσα) αλλά και για να εξαναγκάσουν τους ντόπιους εργαζομένους να δεχτούν ανάλογες άθλιες συνθήκες εργασίας. Οταν, μάλιστα, κάποιοι από τους μετανάστες που δουλεύουν κάτω από παρόμοιες συνθήκες τολμούν να αυτο-οργανωθούν και να διαμαρτυρηθούν, δεν λείπουν τα καθάρματα στην εργοδοσία που τους καταδικάζουν σε θάνατο ή μια ζωή στο νοσοκομείο, όπως συνέβη με τη μαχητική εργάτρια Κωνσταντίνα Κούνεβα, την οποία, αφού οι γκάνγκστερ των εργοδοτών περιέβρεξαν με βιτριόλι, στη συνέχεια την εξανάγκασαν να πιεί το υπόλοιπο. Ολα αυτά, βέβαια, με την προφανή ανοχή των δικαστικών και αστυνομικών Αρχών στην υπηρεσία των ελίτ, που δεν έχουν συλλάβει κανέναν από τους κακούργους εγκεφάλους παρόμοιων αποτρόπαιων ενεργειών, αλλά δεν στερούνται ζήλου να καταδιώκουν και να κακομεταχειρίζονται, κάποτε μέχρι θανάτου, μετανάστεςiii αλλά και διαδηλωτές που τολμούν να διαμαρτύρονται για τη συστημική βία. Οι ίδιες, βέβαια, ελίτ δεν διστάζουν κατόπιν, όταν αντιμετωπίζουν την αντιβία με τη μορφή «τρομοκρατίας», να ωρύονται για το «απόλυτο αγαθό» της ανθρώπινης ζωής...


http://www.inclusivedemocracy.org/fotopoulos/
i. Βλ. δηλώσεις Ed Balls, The Independent, 10/2/2009.
ii. Seumas Milne, Guardian, 5/2/2009.
iii. Βλ. π.χ. Simone Troller, «Greece does EU's migration dirty work», Guardian.Co.uk 25/1/2009.

Πηγή